مطالب جدید سنگ 

تاریخچه سنگ های ساختمانی در ایران

استخراج و مصرف سنگ های ساختمانی در ایران دارای تاریخچه ای طولانی است. استفاده از این سنگ ها در هزاره های نخست شکل گیری تمدن در سرزمین ایران، چه بعنوان سنگ های ساختمانی و چه سنگ های تزئینی داخل بناها مرسوم بوده است. آثار بجا مانده از مصرف چنین سنگ هایی در تخت جمشید، پاسارگاد، تخت سلیمان و بسیاری از بناهای ساسانی وبناهای اسلامی تا امروز در سراسر سرزمین ایران پراکنده است. اشیاء زینتی ساخته شده از انواع سنگ های مرمر، مرمریت و غیره، اعم از ظروف و زیور آلات زنانه، در موزه های ایران و دیگر نقاط جهان وجود دارد. تزئینات داخل بناهای تاریخی نیز که بعضاً سالم از زیرخاک درآمده اند، نشان از استفاده سنگ های مذکور در تزئینات داخل ساختمان دارد. اکتشاف، استخراج، حمل، برش، ساب و مصرف سنگ های تزئینی و نما که در طول زمان به روش سنتی در ایران جریان داشته در دهه های اخیر تحولی اساسی یافته است.  نمود اصلی و اساسی این تحول، بکارگیری روش های مدرن در این صنعت معدنی است که تغییرات کیفی و کمی کلی در تولید و مصرف این گروه از ذخائر معدنی را به همراه داشته است. روش های استخراج بدون انفجار و بکارگیری وسیع ماشین های سخت بر دو تحول بزرگ اخیر در صنعت سنگ ایران است که در دهه اخیر صورت گرفته و هر کدام به نوبه خود توانسته تولید و مصرف کیفی و کمی سنگ های تزئینی و نما را توسعه دهند.

کلمات کلیدی: تاریخچه سنگ ایران، پدر سنگ ایران، صنعت سنگ، سیر تکاملی تکنولوژی فرآوری.

پدر سنگ ایران:

قنبر رحیمی، معروف به ارباب قنبر، به دلیل خدماتی که در خصوص کشف معادن و استخراج سنگ های معدنی و نما داشته اند پدر صنعت سنگ ایران به شمار می رود. وی متولد روستای سوه در استان اصفهان است. او معادن بزرگی از جمله عباس آباد، آتشکوه نیم ور و مرمریت جوشقان را کشف کرد.

ارباب قنبر قطعاتی از سنگ‌های تراورتن و جوشقان را برای برج آزادی، ستون های سنگی گران قیمتی برای ایوان قبله (مسجدی در خراسان جنوبی) اهدا و سنگ‌های مرمر روشن برای حرم های امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) را اهدا کرده است. هم اکنون مجسمه ارباب قنبر در یکی از میادین شهری ایتالیا (ایتالیا با داشتن ۸۶ معدن سنگ تزئینی و نما از صادرکنندگان برتر این بخش محسوب می‌شود و در گذشته سنگ ایران را به شکل خام وارد و با ارزش افزوده قابل توجه به دیگر نقاط جهان به نام سنگ ایتالیا صادر می‌کرد)  به عنوان پدر سنگ ایران به نمایش گذاشته شده‌است.

 مرحوم قنبر رحیمی در سلطانیه – سال ۱۳۶۸از راست به چپ آقایان: نفر چهارم مرحوم قنبر رحیمی (ارباب قنبر)

۲-تاریخچه استفاده از سنگ ساختمانی:

قدمت استفاده از سنگ توسط بشر به منظور ساختن محل سکونت  به سال های بسیار دور می رسد و مشاهده آثار باستانی قدیمی نظیر اهرام مصر و یا آثاری در رم و یونان و هم چنین در کشور ایران با در نظر گرفتن امکانات فنی و تکنولوژی آن دوران، باعث حیرت و تعجب بسیار می شود. مورخان قدمت استفاده از سنگ توسط بشر را بیش از ۱۲ هزار سال برآورد کرده است.

 از دوران پارینه سنگی و نوسنگی که انسان آهن را نمی شناخت، از سنگ برای رفع نیازها استفاده شده است. بگونه ای که در عصر حجر با آگاهی از خصوصیات و ویژگی های سنگ های سخت و شکننده، سنگ های سیلیسی را برای ساختن ابزار استفاده می کردند. با رشد تمدن بشری نحوه استفاده از سنگ نیز متحول شد که ساختمان های باستانی با نمای سنگی حاکی از این تغییرات است که این تغییرات در کشورهایی مانند مصر، یونان، ایتالیا و ایران مشهود است.

استفاده از سنگ با بلوک های بزرگ شروع شد و با پیشرفت علم و تکنولوژی، به تدریج از وزن آن کاسته و به رنگ، صیقل پذیری، بافت و استحکام سنگ بیشتر توجه شده است و اکنون بیشتر از پلاک هایی زیبا با رنگ، صیقل، جلا و قطر کم استفاده می شود.

۳- معادن سنگ های ساختمانی در ایران:

ذخایر سنگ‌های تزئینی جهان به حدود ۱۵ میلیارد تن می‌رسد که شامل گرانیت‌ها، مرمریت‌ها، تراورتن‌ها و مرمرهاست که در این میان، تنوع رنگ و کیفیت سنگ‌های تولید ایران با ۴٫۷ میلیون تن ذخیره در جایگاه اول جهان قرار دارد. ایران براساس رتبه‌بندی جهانی از نظر ذخایر سنگ‌های تزئینی در رتبه چهارم است. و به دلیل اهمیت بخش معدن در رشد اقتصادی کشور، توجه بیشتر به این بخش و رفع موانع پیش روی آن را ضروری می سازد.

سنگ تراشی در ایران قرن ها قبل از میلاد حضرت مسیح، با تهیه لوازم برای شکار حیوانات و وسایل اولیه زندگی آغاز شده و به تدریج به اوج رونق و شکوفایی رسیده است.بازیافته های باستانی از جمله اشیایی که از حفاری هایتپه یحیی واقع در کرمان به دست آمده، موید آن است که پیشینه این صنعت به ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد می رسد و کشف این ظروف نشانگر آن است که در آن زمان تراش اشیاء مختلف مصرفی و تزئینی از سنگ سبز در کرمان رواج داشته که البته هنوز هم این نوع سنگ استخراج می شود. به طور کلی باید گفت سنگ تراشی در ایران قدیم بیشتر به تهیه وسایل کشاورزی و آلات و ابزار شکار و کندن پوست حیوانات اختصاص داشته و لوازم سنگی بدست آمده از غار مسکونی یا غار هوتودر نزدیکی بهشهر که متعلق به ۱۱۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می باشد، نشان دهنده این موضوع است. سنگ در ساختن بناهای تاریخی و آثار باستانی هم نقش بسیار مهم و اساسی داشته است. از جمله مهم ترین ابنیه تاریخی می توان کاخ های)دوران هخامنشی، (حجاری های) دوره ساسانی را نام برد. تخت جمشید نمونه بارزی از صنعت سنگ بری دوره هخامنشی است.

صنعت استخراج سنگ های ساختمانی از حدود سال ۱۳۳۱ در ایران پا گرفته است. ولی در عمل تا قبل از سال ۱۳۶۶ هیچ گونه اقدامی برای بهبود روش استخراج صورت نگرفته بود تا اینکه در سال ۱۳۶۶ اولین دستگاه سیم برش الماسه توسط یکی از شرکت های وابسته به وزارت معادن و فلزات ساخته و به کار گرفته شد.

۳-۱- تخت جمشید:

در ساختمان تخت جمشید دو نوع سنگ بکار رفته است. سنگهای آهکی با رنگ روشن از همان کوه مهر (کوه رحمت در شیراز) استخراج می گردیده است. سنگهای کبود رنگ را از معادن سیوند در نزدیکی شهرک سیوند و معدن مجدآباد مجاور روستای مجدآباد ۲۵ کیلومتری جنوب تخت جمشید تهیه کرده و به محل مصرف می بردند. این سنگها اغلب به صورت بلوکهای بزرگی که وزن آنها گاهی از ۳۰ تا ۴۰ تن نیز بیشتر بوده است به محل مصرف حمل نموده و به شکلهای زیبائی تراشیده می شدند. وزن یکی از سر ستونها به ۱۷ تن می رسد.