زغال سنگ چیست ؟
زغال‌سنگ نام کانی سیاه‌رنگی است که از پسماند مواد گیاهی دوران‌های قدیم زمین‌شناختی (میلیون‌ها سال پیش) تشکیل شده‌است و به‌عنوان سوخت و نیز مادهٔ اولیهٔ برخی صنایع شیمیایی برای تولید گاز، کُک، روغن، قطران و غیره استفاده می‌شود.
البته برخی از زمین‌شناسان معتقدند که زغال‌سنگ کانی نیست. بخش بزرگی از جِرم زغال‌سنگ کربن است. از دیگر ترکیبات زغال‌سنگ میتوان به هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن و گوگرد اشاره کرد . انواع زغال‌سنگ در دوران‌های گوناگون زمین‌شناسی و تحت شرایط مختلفی به وجود آمده‌اند. پوده (تورب) ، نخستین مرحله تشکیل زغال‌سنگ است.
پس از آن به ترتیب لیگنیت، زغال‌سنگ نیمه بیتومینه، زغال‌سنگ بیتومینه و زغال‌سنگ آنتراسیت با درجات مختلف درون‌داشت مواد تشکیل‌دهنده قرار دارند.
روند تشکیل
روند تشکیل
زغال‌سنگ کانی پر انرژی است، که از بقایای درختان، بوته‌ها و سایر گیاهان زندهٔ میلیون‌ها سال پیش به وجود می‌آید. نشو و نمای این گیاهان در دوره‌هایی که آب و هوای زمین ملایم و مرطوب بود، صورت گرفت. زغال‌سنگ، یک سنگ رسوبی است. به زغال‌سنگ ابتدایی که پوک است و مواد فرار زیادی دارد تورب می‌گویند تورب نامرغوبترین نوع زغال‌سنگ است قسمت اعظم این ذخایر تقریباً ۲۵۰ میلیون سال پیش پدید آمدند. سپس اوضاع برای رشد سرخس‌های دانه‌دار گرمسیری بسیار عظیم و درختان بدون گل غول پیکر، در باتلاق‌های وسیع فراهم شد. این گیاهان بعد از خشک شدن و از بین رفتن به داخل باتلاق‌ها می‌افتادند و بر اثر خروج اکسیژن، فساد بی‌هوازی تسریع می‌شد. پوشش گیاهی به ماده‌ای لجن مانند، به نام پیت (Peat) تبدیل شد. پیت در زیر فشار خشک و سخت شد و به زغال‌سنگ پیت (لنیت یا لیگنیت، که به زغال‌سنگ قهوه‌ای نیز موسوم است) تبدیل شد. فشار بیشتر و گذشت زمان، زغال‌سنگ قیردار را به وجود آورد، که هر ۶ متر ضخامت رسوب گیاهان نخستین به ۰٫۳ متر زغال‌سنگ تبدیل شده بود که به آن بیتومین می‌گویند و در نهایت سخت‌ترین و مرغوب‌ترین نوع زغال‌سنگ، یعنی آنتراسیت (Anthracite) را به وجود آورد.
استخراج زغال سنگ از معدن زغال سنگ با استفاده از روش های متعددی صورت می پذیرد. از جمله روش های استخراج این کانی می توان به استخراج سطحی، زیرزمینی و گمانه ای اشاره نمود که استخراج سطحی شامل استخراج روباز و سطح برداری می شود. روش استخراج زیرزمینی نیز دارای سه روش جبهه کار بلند، جبهه کار کوتاه و اتاق و پایه می شود و استخراج گمانه ای نیز از جدیدترین روش های استخراج این کانی از معدن زغال سنگ خواهد بود.
با توجه به مطالعات و پژوهش های محققان این امر به اثبات رسیده است که منشا به وجود آمدن زغال سنگ گیاهی است که طی فرآیندهای طولانی شیمیایی، بیولوژیکی و ژئولوژیکی در دوران های گذشته تولید شده است. این کانی ذخیره بسیار ارزشمندی است که انسان امروزه ازآن بهره برداری می نمایند و در مصارف متعددی مورد استفاده قرار می دهد. به علت آنکه تمامی زغال سنگ ها به یک روش تولید نشده اند، امروزه گونه های مختلفی از زغال سنگ در سراسر جهان وجود دارد.
زغال سنگ به عنوان سوخت در بسیاری از نیروگاه های حرارتی مولد برق، تولید بخار با استفاده از توربین های بخار در کارخانه های صنعتی، کشتی ها، راه آهن مورد استفاده قرار می گیرد. به واسطه برخورداری از کاربری های متعددی که این کانی داراست، از سال های بسیار دور تا به امروز از آن به میزان قابل ملاحظه ای بهره گرفته شده است.
در معدن زغال سنگ مقدارقابل توجهی گاز متان وجود دارد و از همین جهت کارکنان معدن زغال سنگ با خطرات جانی و بهداشتی رو به رو هستند. گاز متان به میزان ۵ تا ۱۵ درصد انفجارزا خواهد بود و از همین جهت کارکنان معدن باید در هنگام کار بسیار دقت داشته باشند. همچنین می توان اشاره نمود که علاوه بر متان گازهای دیگری همچون منوکسید کربن و دی اکسید گوگرد نیز وجود خواهند داشت که خطر مسمومیت را به همراه خواهند داشت.